Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος

Se questo è un uomo, Primo Levi

Το 1944 ο Ιταλοεβραίος χημικός Primo Levi, εικοσιπέντε χρονών, μεταφέρετε στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς. Βγαίνοντας τον χειμώνα του ’45 αποφασίζει να καταγράψει τις εμπειρίες του εκεί, πριν να ξεθωριάσουν απ’ τη λήθη. Αν μπορεί να υπάρξει η λύτρωση της λήθης, για τα επιζώντα θύματα αυτής της ιστορίας. Περνάνε περίπου 2 χρόνια, ώσπου τελειώνει την καταγραφή και αμέσως εκδίδεται το βιβλίο του.

Ο Levi με τη λογική ενός επιστήμονα, δε μας δίνει ένα μυθιστόρημα λογοτεχνικά διανθισμένο και συγκινησιακά φορτισμένο. Επιχειρεί μία αποτύπωση της πραγματικότητας και επικεντρώνεται στην ανεύρεση ψηγμάτων ανθρωπιάς μέσα από το βίωμά του. Κανείς άλλος δε θα μπορούσε, ίσως, να αποδώσει την πραγματικότητα στο στρατόπεδο του Άουσβιτς, βάζοντας το θυμικό του σε αδράνεια. Ο συγγραφέας έχοντας γνήσια ικανότητα γραφής συχνά απευθύνεται στον αναγνώστη σε ενεστώτα χρόνο και προσπαθεί να τον εισάγει στην καθημερινότητα του στρατοπέδου και στο «πετσί» του αιχμαλώτου.

σκλάβοι, πηγαινοερχόμαστε χιλιάδες φορές στη βουβή δουλειά, νεκροί στην ψυχή

πριν τον ανώδυνο θάνατο.

Primo Levi

Ο συγγραφέας παρουσιάζει μία σειρά από καθημερινές σκηνές τόσο στο στρατόπεδο, όσο και στους χώρους που κλήθηκε να δουλέψει για τους Ναζί. Στο εργοστάσιο της Μπούνα και στη συνέχεια, ως χημικός, σε ένα εργαστήριο. Ίσως, αυτό ήταν που τον έσωσε από τη σκληρή πραγματικότητα του εργοστασίου και καθώς περνούσε ο καιρός και φαινόταν πως το Ράιχ έπεφτε ο ίδιος, μην έχοντας προσδοκίες για τη σωτηρία του, κρατιόταν στη ζωή με την απόσταση ενός θεατή. Συγκλονιστικό είναι και το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου ο ίδιος έχοντας αρρωστήσει από οστρακιά, βρίσκεται στο αναρρωτήριο κι έτσι δεν αναγκάζεται να ακολουθήσει τους χιλιάδες ταλαίπωρους συγκρατούμενούς του, στη διαφυγή των Ναζί υπό τον φόβο των Ρώσων. Όπως μας διηγείται ο Levi από τους 20.000 που εξαναγκάστηκαν να περπατήσουν μέσα στα χιόνια με τα ξυλοπάπουτσα και ρακένδυτοι, μόλις το 1/3 σώθηκε. Για τους Ναζί όσοι εγκαταλείφθηκαν πίσω στο Άουσβιτς ήταν καταδικασμένοι να πεθάνουν ή απ’ την αρρώστια τους ή από την πείνα. Καθώς για 10 μέρες δεν είχαν ούτε ρεύμα, αλλά ούτε και καθαρό πόσιμο νερό. Ο Levi όμως τα κατάφερε και με τη βοήθεια δύο ακόμα, Γάλλων αρρώστων, κατόρθωσαν όχι μόνο να σώσουν τις ζωές τους, αλλά να σώσουν και πολλούς άλλους αρρώστους που βρίσκονταν στο ίδιο δωμάτιο του αναρρωτηρίου. Σε πείσμα των ναζιστών που θέλαν την εξολόθρευση και την αποκτήνωσή τους επέζησαν και πολλοί από αυτούς κατέγραψαν τις εμπειρίες τους.

Να εκμηδενίσεις τον άνθρωπο είναι δύσκολο, όσο και να τον δημιουργήσεις: δεν ήταν απλό, πήρε χρόνο, αλλά τα καταφέρατε, Γερμανοί.

Primo Levi